Walka przeciw fałszywie chrześcijańskiemu Mazowszu w latach 1034- 1047

Masław miał być przywódcą odmieńców wyznaniowych, przywódcą innowierczej fali chrześcijaństwa. Gall wspomina  o tym, że Kazimierz wyprawił się przeciw "falsi christicolae", mając na myśli tłumienie powstania na czele którego Masław zdobył władzę w całym Mazowszu. Do dziś nie wiemy, o jakich fałszywych chrześcijan chodziło, ani- dlaczego do ataku doszło także ze wschodu. Jeśli w chrę wchodziłoby- jak chcą niektórzy- chrześcijaństwo obrządku wschodniego, to dlaczego władca Rusi, Jarosław, tak chętnie przyłączył się do eksterminacji współbraci w wyznaniu, skoro sam był "fałszywym chrześcijaninem"? A może chodziło o innych "fałszywych chrześcijan", groźną herezję, tajemnicze chrześcijaństwo obrządku jakobińskiego? To tylko przypuszczenia, nic konkretnego nie wiemy, poza opisem tych terytorium u Al- Bekriego. Wg Galla Anonima przywódca tego fałszywie chrześcijańskiego państwa, Miecław (Meczzlaus, Meczslaus, Meslaus) zginął w 1047 roku w bitwie z wojskami księcia Kazimierza Odnowiciela i posiłkami księcia kijowskiego Jarosława Mądrego. Według wersji przekazanej przez Wincentego Kadłubka Miecław jednak zbiegł do Prus i tam dopiero został zamordowany[1].

Na 7 lat przed Wielką Schizmą

Wielka Schizma podzieliła dwa wielkie kościoły chrześcijańskie, choć nastąpiła dopiero w 1054 roku, to podziały funkcjonowały już wcześniej. Rzymscy katolicy traktowali chrześcijan obrządku wschodniego jako pogan, z uwagi na różnice w dokrtynach. Możliwe, że Mazowsze było regionem w którym wpływy innych form chrześcijaństwa były szczególnie silne. Po 1000 lat nadal nie wiemy, jakie formy obrządku uprawiano. 

Spory wokół znalezisk archeologicznych

Janusza Roszko w publikacji pt. „Kolebka Siemowita" donosi o odkryciach archeologicznych na Ostrowie Lednickim. Kłopotliwa dla dowiedzenia od-zawsze-katolickiego charakteru lokalnego chrześcijaństwa jest sprawa odnalezienia greckich krzyży, zaś w Płocku, gdzie rezydował Masław, odkryto świątynię bardzo przypominającą kościoły wielkomorawskie.

Rys. Niezależne fałszywie- chrzescijańskie Mazowsze ze stolicą w Płocku, niepodległe w latach 1034-1047, cc wikimedia

Al- Bekri pisał o wyznaniach na terenie ziem obecnej Polski w czasach przedrzymskokatolickich:

''Stanowią Słowianie liczne, różniące się od siebie plemiona. W ubiegłych czasach zebrał ich razem pewien król, noszący tytuł Maha. Był on z ich plemienia zwanego Wolinan [lub: Wolinana], a to plemię jest wielce poważane wśród nich. Potem poróżnili się między sobą, tak że ustał u nich ład; a plemiona ich potworzyły oddzielne grupy, zaś nad każdym plemieniem ich zapanował król.(...). Spośród tych plemion są takie, które wyznają chrześcijaństwo wedle obrządku jakobickiego a są i takie, które nie mają żadnej księgi i nie uznają żadnego prawa religijnego będąc poganami; a ród króla z tych [się wywodzi]. Plemię o którym wspomnieliśmy, że się nazywa Sernin [Serbin?], palą siebie w ogniu gdy umiera ich wódz, i palą swoje wierzchowce. Postępowanie ich jest [w tym względzie] podobne do postępowania Hindusów [czym] oni łączą się ze wschodem a oddalają się od zachodu.''

Porzucenie katolicyzmu

Odnośnie rewolucji antykatolickiej Gall Anonim donosi:

"(...) niewolnicy powstali na panów, wyzwoleńcy przeciw szlachetnie urodzonym, sami się do rządów wynosząc, i jednych na odwrót zatrzymali u siebie w niewoli, drugich pozabijali, a żony ich pobrali sobie w sprośny sposób i zbrodniczo rozdrapali dostojeństwa (...). Nadto jeszcze, porzucając wiarę katolicką - czego nie możemy wypowiedzieć bez płaczu i lamentu - podnieśli bunt przeciwko biskupom i kapłanom Bożym (...)"

Chrześcijaństwo obrządku jakobickiego?
Wg Al- Bekriego na ziemiach obecnej Polski istniało chrześcijaństwo wedle obrządku jakobickiego. Cóż to jest? Przeanalizujmy wypowiedzi Kazimierza:

Wygrawszy zatem chlubnie tę bitwę, Kazimierz z nieliczną garstką pospieszył bez wahania, by zajść drogę wojsku Pomorzan, które przybywało na pomoc Miecławowi. Uprzednio bowiem doniesiono mu o tym i z góry wiedział, że przybywają na pomoc [jego] wrogom. Dlatego roztropnie postanowił najpierw z osobna skończyć z Mazowszanami, a potem już łatwiej stoczyć walkę z Pomorzanami. Tym razem bowiem Pomorzanie wyprowadzili do boju cztery legiony rycerzy, Kazimierzowe zaś rycerstwo nie stanowiło nawet połowy jednego [legionu]. Ale cóż? Gdy przybyli na pole bitwy, Kazimierz, jako mąż wymowny a doświadczony, w ten sposób zachęcał swych rycerzy:

Oto dzień od dawna upragniony, 
Oto kres trudów i walk ziszczony! 
Pogromiwszy fałszywe chrześcijany,
Już bez trwogi uderzcie na pogany!
To nie liczba stanowi o zwycięstwie,
Lecz kogo Bóg swą łaską wesprze w męstwie.
Wspomnijcie więc dawniejszą waszą cnotę
I walczcie, by nie walczyć nigdy potem!

To powiedziawszy z pomocą Bożą rozpoczął walkę i wielkie odniósł zwycięstwo. Miał też nader gorliwie i pobożnie czcić Kościół święty, a zwłaszcza mnożyć zgromadzenia mnichów i świętych dziewic, ponieważ w pacholęcym wieku oddany został przez rodziców do klasztoru, gdzie otrzymał gruntowne wykształcenie religijne." (za Gall Anonim, Kronika Polska") (I poł. XII w.)

Początki Państwa Mazowieckiego za Miecława

[...] W końcu zaś zarówno od obcych, jak i od własnych mieszkańców Polska doznała takiego spustoszenia, że w zupełności niemal obraną została z bogactw i ludzi. Wtedy to Czesi zniszczyli Gniezno i Poznań i zabrali ciało św. Wojciecha. Ci zaś, co uszli z rąk wrogów lub którzy uciekali przed buntem swoich poddanych, uchodzili za rzekę Wisłę na Mazowsze. [...]

Po uwolnieniu tedy i odbiciu ojczyzny i po wygnaniu obcych ludów, nie mniejszy pozostał Kazimierzowi trud orężnego pokonania własnego ludu i swoich prawowitych poddanych. Był bowiem pewien człowiek, imieniem Miecław, cześnik i sługa jego ojca Mieszka, a po śmierci tegoż we własnym przekonaniu książę i naczelnik Mazowszan. W tym czasie mianowicie Mazowsze było tak gęsto zaludnione przez Polaków [Polan], którzy, jak powiedziano, uciekali tam poprzednio, iż pola roiły się od oraczy, pastwiska od bydła, a miejscowości od mieszkańców. 

Stąd poszło, że Miecław, ufny w odwagę swego wojska, a nadto zaślepiony żądzą zgubnej ambicji, próbował zuchwale sięgnąć po to, co mu się nie należało ani z prawa żadnego, ani z przyrodzenia. Stąd też do takiej posunął się hardości i pychy, że odmawiał posłuszeństwa Kazimierzowi, a nadto z bronią w ręku i podstępem stawiał mu opór." za: Kronika polska Galla Anonima

Kronika Polski Wincentego Kadłubka (XII/XIII w.) wyjaśnia pochodzenie Miecława:

[Krainę] tę zajął był pewien wiedziony żądzą panowania [człowiek] imieniem Masław, z podłego rodu służebnego, z dziada chłopa, on zaś był mężem i pełnym swady i bitnym.

Atak na Masława mógł być skoordynowany. W ostatnią resztkę dawnego porządku uderzono z obu stron- od wschodu i od zachodu. Oto geneza ataków od strony wschodniej (za witryną poczet.com)

I latopis sofijski (XI/XII w.)
[1041] W roku 6549. Idzie kniaź Jarosław na Mazowszan, w łodziach.
[1043] W roku 6551. Posłał na wiosnę wielki kniaź Jarosław syna swojego Włodzimierza na Greków [...] Tejże jesieni wydał wielki kniaź Jarosław siostrę swoją za Kazimierza. I w tym roku krzywdził Miecław Kazimierza. I chodzi Jarosław dwukrotnie na Mazowszan w łodziach i mówi Kazimierzowi: "Ojciec [dziad - przyp. wł.] twój Bolesław pobił mnie i zabrał w niewolę moich ludzi, daj mi [ich] za wiano". I zebrał Kazimierz ludzi jego wziętych w niewolę z Rusi, 800, nie licząc kobiet i dzieci i dał za wiano Jarosławowi, swemu szwagrowi. Tenże Kazimierz wydał siostrę swoją za Izasława, syna Jarosława.
[1047] W roku 6555. Idzie Jarosław po raz trzeci na Mazowszan, i zwycięża ich, i zabija ich kniazia Mojsława, i podbija [ich] ziemię dla Kazimierza.
IV latopis nowogrodzki (XI/XII w.)
[1041] Posłał na wiosnę Jarosław syna swojego Włodzimierza na Greków [...] Tejże jesieni wydał Jarosław siostrę swoją za Kazimierza. W tym roku krzywdził Miecław Kazimierza, i chodzi Jarosław dwukrotnie na Mazowszan w łodziach i mówi Kazimierzowi: "Ojciec [dziad - przyp. wł.] twój Bolesław pobił mnie i zabrał w niewolę moich ludzi, daj mi [ich] za wiano". I zebrał Kazimierz ludzi jego wziętych w niewolę z Rusi 800, nie licząc kobiet i dzieci i dał za wiano Jarosławowi, swemu szwagrowi. Tenże Kazimierz wydał siostrę swoją za Izasława, syna Jarosława.
[1047] W roku 6555. Idzie Jarosław po raz trzeci na Mazowszan, i zwycięża ich, i zabija ich kniazia Mojsława, i podbija [ich] ziemię dla Kazimierza.
Powieść Minionych Lat (I poł. XII w.)
[1041] Roku 6549. Poszedł Jarosław na Mazowszan, w łodziach.
[1043] Roku 6551. Posłał Jarosław syna swojego Włodzimierza na Greków, [...] W tych też czasach wydał Jarosław siostrę swoją za Kazimierza, i dał Kazimierz za wiano ludzi ośmiuset, których był zabrał w niewolę Bolesław [Chrobry], zwyciężywszy Jarosława.
[1047] Roku 6555. Jarosław poszedł na Mazowszan, i zwyciężył ich, i kniazia ich zabił, Mojsława, i poddał ich Kazimierzowi.

Problem współczesnych analiz

Jeśli przejrzymy literaturę, znajdziemy dwa głosy. Jedni widzą reakcję pogańską, inni, ajk Gerard Labuda Pierwsze państwo polskie wyd. KAW, 1989. Str 77-78, dowodzą, że z zachowanych przekazów wynika, że w 1038 roku, kiedy Czesi wkraczali do ogarniętej zamieszkami Polski, zastali nienaruszone świątynie w Krakowie, Gnieźnie i w innych miastach. Nic nie wskazywało na to, że doszło w Polsce do odrodzenia pogaństwa. Do czego więc doszło?

Upadek fałszywie chrześcijańskiego Mazowsza
Atakowane (dlaczego?) z obu stron młode państwo nie utrzymało się przy życiu. Szybko odzyskujący kontrolę nad krajem Kazimierz ściągał posiłki na wyprawę przeciwko fałszywej wersji chrześcijaństwa, samemu będąc nader gorliwym ex-mnichem w wersji bojowej.

Porażka w walce z roku 1047 kosztowała Masława życie, padł ofiarą zemsty jesto dotychczasowych sojuszników. śmierć Miecława opisuje Wincenty Kadłubek w swojej Kronice Polski (XII/XIII w.):

Ów zaś dumny książę ucieka do Getów [Prusów], gdzie go wynoszą na wyższy stopień godności. Albowiem Geci, poniósłszy dotkliwe straty w swoich zabitych, wszyscy na niego zrzucają winę, na nim mszcząc się za śmierć wszystkich: po wielu dopiero mękach wieszają go na bardzo wysokiej szubienicy i mówią: "W górę dążyłeś, góry się trzymaj" - po to, aby nawet umierającemu nie brakowało szczytu upragnionej wysokości.

Historia "fałszywie"-chrześcijańskiego Mazowsza

Na witrynie POCZET.COM został umieszczony opis dziejów niezależnego i"fałszywie" chrześcijańskiego państwa na Mazowszu. Państwo to utrzymało się od 1034 do około 1047 roku, stolicę upatruje się w Płocku. Trwało aż 13 lat. Do dziś nie wiemy, jaki odłam "fałszywego chrześcijaństwa" mieli na myśli kronikarze. Nie wiemy co się stało, wiedza ta w dziwny i konsekwentny sposób zniknęła z ogólnie dostępnego zasobu danych na temat historii kraju. Możliwe że konkurencja między wyznaniami ma w Polsce jeszcze wiele podobnych kart. 

Miecław przejął władzę na Mazowszu w czasie nieobecności Kazimierza w kraju (1034/1039), na drodze "pokojowej", tzn. nie na drodze antymonarszego buntu.
Po powrocie Kazimierza do kraju (1039) Miecław nie zamierzał oddać mu władzy w dzielnicy mazowieckiej, a nadto z bronią w ręku i podstępem stawiał mu opór. Dopiero od tego czasu należy datować faktyczny początek konfliktu Kazimierza z Miecławem. Być może Miecław próbując zbrojnie sięgnąć po to, co mu się nie należało ani z prawa żadnego, ani z przyrodzenia rozważał/realizował podbój innych dzielnic polskich (Wielkopolska?).
W roku 1041 na Mazowsze spadł najazd Jarosława Mądrego. Powodem mogło być wrogie stanowisko Miecława wobec ekspansji ruskiej na Jaćwieży (1038) i Litwie (1040). Najazd ruski Miecław odparł.
Prawdopodobnie po nieudanej wyprawie ruskiej z roku 1041, nastąpiło zbliżenie Kazimierza z Jarosławem przeciwko wspólnemu nieprzyjacielowi, umocnione małżeństwem polskiego księcia z siostrą Jarosława, Dobroniegą (ok. 1041).
Lata 1042/1043 to okres walk pomiędzy Kazimierzem i Jarosławem z jednej strony, a Miecławem (i prawdopodobnie Pomorzanami) z drugiej. Sytuacja musiała być na tyle niebezpieczna dla polskiego księcia, że zaryzykował nawet utratę przyjaźni króla niemieckiego Henryka III. Pomimo dwukrotnego niestawiennictwa na dworze niemieckim, zdołał się usprawiedliwić, co wskazuje, iż powód musiał być poważny. Wyprawy Jarosława przeciwko Mazowszu w roku 1043 i "krzywdy", które w tym czasie Miecław miał poczynić Kazimierzowi notują niektóre latopisy ruskie.
Następuje dalsze zbliżenie Kazimierza z Jarosławem, umocnione małżeństwem (1042/45) siostry polskiego księcia, Gertrudy z synem Jarosława, Izasławem.
W czerwcu 1046 Henryk III (już jako cesarz) gości na swym dworze Kazimierza, Brzetysława czeskiego i Siemomysła pomorskiego, by następnie pogodzić ze sobą skłóconych książąt. Być może działanie cesarza miało zapewnić Kazimierzowi neutralność księstwa pomorskiego (zachodniopomorskiego?) podczas planowanej rozprawy z Miecławem.
Upadek państwa Miecława nastąpił w roku 1047, pomimo, iż pozostawał on w tym czasie w sojuszu z Pomorzem (nieznana jest tu rola Siemomysła, księcia pomorskiego; mógł być zarówno sojusznikiem Miecława, jak też zachowującym neutralność księciem zachodniopomorskim). Pomimo pełnego patosu opisu bitwy Kazimierza z Mazowszanami, a następnie Pomorzanami, zawartego w kronice Galla Anonima, wydaje się niemal pewne, iż to obecność wojsk Jarosława Mądrego zadecydowała o zwycięstwie koalicji polsko-ruskiej.
Miecław zginął w trakcie działań wojennych roku 1047 (być może w trakcie bitwy) i późniejsza tradycja o jego śmierci na szubienicy z rąk mszczących się Prusów wydaje się mało prawdopodobna i ma charakter... moralizatorski (jest przedstawiana jako kara za grzech pychy).

Konsekwencje upadku Fałszywie Chrześcijańskiego Mazowsza 
Porażka Masława oznaczała ugruntowanie się religii katolickiej w kraju. Oznaki uprawiania innych kultów praktycznie zniknęły na kilka stuleci z kart historii.  O ile zachodniosłowiańskim państwom Słowian Połabskich udało się zrzucić jarzmo obcej władzy i utrzymać dawny porządek jeszcze przez kolejne ok. 150 lat, to upadek fałszywie chrześcijańskiego Mazowsza na zawsze zamknął wieko lechickiego porządku i jego wyznaniowej mozaiki, wśród której znajdowali się owi tajemniczy fałszywi chrześcijanie. Jak skuteczna była to walka, niech świadczy fakt damnatio memoriae, wymazania z pamięci wszelkich informacji na temat szczegółów wyznania owych "fałszywych chrześcijan".

Walka z innymi wersjami chrześcijaństwa w epokach późniejszych

Z listu papieża Marcina V (1417 - 1431)  do Władysława Jagiełły:

"Wiedz, że interesy Stolicy Apostolskiej, a także twojej korony czynią obowiązkiem eksterminację Husytów. Pamiętaj, że ci bezbożni ludzie ośmielają się głosić zasadę równości; twierdzą, że wszyscy chrześcijanie są braćmi, i że Bóg nie dał ludziom uprzywilejowanym prawa władania narodami; utrzymują, że Chrystus przyszedł na świat aby znieść niewolnictwo; wzywają ludzi do wolności, to znaczy do unicestwienia królów i kapłanów. Teraz, kiedy jeszcze jest czas, zwróć swoje siły przeciwko Czechom, pal, zabijaj i czyń wszędzie pustynię, gdyż nic nie jest bardziej miłe Bogu, ani bardziej pożyteczne dla sprawy królów, niż eksterminacja Husytów."

Opr. A. Fularz na podstawie Wikipedii oraz Poczet.com

źródła:

1. Ł. Piernikarczyk: Masław i jego państwo (1037-1047) (pol.). [dostęp 12 stycznia 2010].
2. ↑ S. Rospond: Uwagi polemiczne o Mieszku, Masławie i Dąbrówce [w:] Onomastica.

• August Bielowski, Monumenta Poloniae Historica, Lwów, Kraków 1864-1893, [tłum. wł.]
• Kronika polska: Anonim tzw. Gall, oprac.: Marian Plezia, tłum.: Roman Grodecki, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1965
• Powieść minionych lat: charakterystyka historycznoliteracka, oprac.: Marian Jakóbiec, Wiktor Jakubowski, tłum. Franciszek Sielicki, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1968
• Krzysztof Benyskiewicz, Książę Polski Władysław I Herman 1079-1102, Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra 2010
• Janusz Bieniak, Państwo Miecława: studium analityczne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010
• Klaudia Dróżdż, Kazimierz Odnowiciel: Polska w okresie upadku i odbudowy, Wydawnictwo Templum, Wodzisław Śląski 2009
• Gerard Labuda, Mieszko II Król Polski (1025-1034), Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2008
• Stanisław Kętrzyński, Kazimierz Odnowiciel (1034-1058), Akademia Umiejętności, Kraków 1899
• POCZET.COM (treść fragmentów dotyczących rządów Masława oraz wypisy z latopisów) - uznanie autorstwa.

1. ^  Richard C. Frucht (2005). Eastern Europe: An Introduction to the People, Lands, and Culture. ABC-CLIO. p. 10.ISBN 978-1-57607-800-6. Retrieved 27 March 2013.
2. ^  Oskar Halecki, W: F. Reddaway, J. H. Penson. The Cambridge History of Poland. CUP Archive. p. 68. ISBN 978-1-00-128802-4. Retrieved 27 March 2013.
3. ^ Kenneth Scott Latourette (1941). The Unquenchable Light. Harper & Bros. pp. 35–36. Retrieved 27 March 2013.
4. ^  Perry Anderson (1996). Passages from Antiquity to Feudalism. Verso. p. 240. ISBN 978-1-85984-107-5. Retrieved 27 March 2013.
5. ^  Anita J. Prazmowska (13 July 2011). A History of Poland. Palgrave Macmillan. pp. 34–35. ISBN 978-0-230-34537-9. Retrieved 27 March 2013.
6. ^ Halina Lerski (30 January 1996). Historical Dictionary of Poland, 966-1945. ABC-CLIO. ISBN 978-0-313-03456-5. Retrieved 27 March 2013.
7. ^ Gerard Labuda (1992). Mieszko II król Polski: 1025-1034 : czasy przełomu w dziejach państwa polskiego. Secesja. p. 102. ISBN 978-83-85483-46-5. Retrieved 27 March 2013.
8. ^ Oskar Halecki, W: F. Reddaway, J. H. Penson. The Cambridge History of Poland. CUP Archive. p. 34. ISBN 978-1-00-128802-4. Retrieved 27 March 2013.
9. ^ Robert Nisbet Bain (August 2009). Slavonic Europe a Political History of Poland and Russia from 1447 to 1796. CUP Archive. p. 4. GGKEY:DE33XRQ7PJB. Retrieved 27 March 2013.
10. ^  A. P. Vlasto (1970). The Entry of Slavs Into Christendom: An Introduction to the Medieval History of the Slavs... CUP Archive. p. 131. ISBN 978-0-521-07459-9. Retrieved 27 March 2013.
11. ^ Jerzy Lukowski; Hubert Zawadzki (6 July 2006). A Concise History of Poland. Cambridge University Press. p. 7.ISBN 978-0-521-85332-3. Retrieved 27 March 2013.
12. ^ Francis Dvorník (1962). The Slavs in European History and Civilization. Rutgers University Press. p. 558. ISBN 978-0-8135-0799-6. Retrieved 27 March 2013.
13. ^ Andrzej Pleszczynski (23 May 2011). The Birth of a Stereotype: Polish Rulers and Their Country in German Writings C. 1000 A.D.. BRILL. pp. 6–7. ISBN 978-90-04-18554-8. Retrieved 27 March 2013.
14. ^  Przemysaw Wiszewski (2010). Domus Bolezai: Values and Social Identity in Dynastic Traditions of Medieval Poland (C. 966-1138). BRILL. pp. 223–224. ISBN 978-90-04-18142-7. Retrieved 27 March 2013.
15. ^ Polska Akademia Nauk. Komitet Słowianoznawstwa (1967). Słownik starożytności słowiańskich: encyklopedyczny zarys kultury słowian od czasów najdawniejszych. Zkład Narodowy im. Ossolińskich. p. 247. Retrieved 27 March 2013. "Widziano w M. wodza powstania pogańsko-ludowego"