Hermanaryk (in. Ermenryk, Ermanaryk, Ermanryk) (zm. ok. 375) był przejściowo władcą ziem obecnej Polski w początkach historycznie udokumentowanej obecności plemion uznawanych za słowiańskie. Hermanaryk był królem Ostrogotów nad Morzem Czarnym. Był porównywany przez Jordanesa do Aleksandra Wielkiego[1]. Jordanes, historyk gocki, opisuje jego panowanie, po raz pierwszy wymieniając Słowian na ziemiach obecnej Polski.  Znany jest on z ukrzyżowania pierwszego znanego z imienia króla słowiańskiego- Boza lub Boża, wraz z jego synami i 70 naczelnikami.

Postać Boza

Boz (Booz, Boż) to legendarny władca plemienia Antów, wzmiankowany w Historii gockiej Jordanesa. Opisując walki Ostrogotów pod wodzą Winitara w okresie ich pobytu nad Morzem Czarnym w II połowie IV wieku, Jordanes wspomniał o ich najeździe na ziemie Antów. W pierwszym starciu Ostrogoci mieli ponieść klęskę, jednak w wyniku drugiego najazdu Antowie zostali pokonani, a Winitar nakazał ukrzyżować króla ich, imieniem Boz, wraz z synami i siedemdziesięcioma naczelnikami. 

Jeżeli prawdziwa jest informacja Jordanesa przedstawiająca Antów jako wschodni odłam Słowian, Boz byłby pierwszym znanym z imienia władcą słowiańskim. Próby lokalizacji "państwa" Boza w okolicach Kijowa lub na Wołyniu wobec braków materiałów źródłowych są jedynie hipotetyczne[1]. Zdaniem Stanisława Urbańczyka imię Boz może być spokrewnione ze słowami "boży" lub "bosy", bądź też wywodzić się od słowa "wódz" i być tylko nazwą godności a nie imieniem. Tożsamość Antów ze Słowianami pozostaje jednak tylko hipotezą.

Jordanes (w "Getica", 119) tak opisuje te zdarzenia:

"Po rzezi Herulów, Ermanaricus skierował oręż przeciw Wenetom, którzy chociaż pośledni żołnierze, lecz mnogością silni, zrazu próbowali stawiać opór. Cóż jednak wskóra rzesza nieotrzaskanych z rzemiosłem wojennym, kiedy i Bóg dopuszcza, i rzesza nadejdzie. Wenetowie zaś, (...) pochodząc z jednego pnia, występują dzisiaj pod trzema nazwami: Wenetów, Antów i Sklawenów. I chociaż dzisiaj, w wyniku naszych grzechów wszędzie się srożą, wtedy wszyscy spełniali pokornie rozkazy Ermanaryka."; (ibid., 246-247):

 "Wiadomo, że po śmierci króla Ermanaryka, rozdzieliwszy się z Wizygotami, którzy odeszli (na zachód), Ostrogoci pozostali w tej samej ojczyźnie uznając zwierzchnictwo Hunów, jakkolwiek Vinithar, przedstawiciel Amalów, zachował oznaki swego przywództwa (...) Powoli wydobywał się spod ich jarzma. Usiłując zarazem dać dowód swego męstwa, ruszył z wojskiem na ziemie Antów. Wszcząwszy działania wojenne, w pierwszym spotkaniu poniósł klęskę. Następnie (...) króla ich, imieniem Boz, wraz z synami i siedemdziesięcioma naczelnikami dla postrachu ukrzyżował, aby trupy wiszących w dwójnasób trwożyły pokonanych"- tu Antowie jako część Wenetów, vide Vinithar < *Vinitha-harjis "Wenetobójca"; (ibid., 34-35)

"Ujęta w sieć tych rzek (Tisa, Danubius i Aluta) leży Dacja, którą osłaniają na kształt wieńca strome Alpy (tu: Karpaty). Wzdłuż ich lewego skłonu, który zwraca się w kierunku północnym, od źródeł rzeki Vistuli na niezmierzonych przestrzeniach usadowiło się ludne plemię Wenetów, którzy chociaż teraz przybierają różne miana od rodów i miejsc, w zasadzie są nazywani Sklawenami i Antami. Sklawenowie siedzą na obszarze od grodu Noviodunum i jeziora określanego jako Mursjańskie, po rzekę Danaster, a na północy po Visclę, mając błota i lasy zamiast grodów. Ziemie Antów zaś, którzy są najdzielniejszymi przedstawicielami plemienia, ciągną się nad zakrętem morza Pontyjskiego od Danastru po Danaper, rzek oddalonych jedna od drugiej na wiele staj"; (ibid, 36)

"Przez krainy tych Antów Anthaib przeciągali 379 r Longobardowie Box Boóz tj Boże był ich królem kiedy Winithar ostrogocki chcąc uchylić się z pod jarzma Hunnów wkroczył w granice Antów i odniósłszy zaraz w pierw szem spotkaniu Zwycięztwo króla z synami jego i 70 przedniejszych na postrach innym na krzyżach przybić kazał Zaledwie jednak rok tak dowolnie panował król Hunnów Balamber nie chcąc znieść tego wielką go wojną zaskoczył iw trzeciej bitwie nad rzeką Erak głowę Winithara strzałą przeszył r 383 384 Gotowie i Antowie odtąd stale Hunnom hołdowali aż do zgonu Attyli 453 roku"

Encyklopedyja powszechna, Tom 1
 Autorzy Adam Adamowicz,S. Orgelbrand \, STRONA 966

Narodziny Międzymorza: ukształtowanie ojczyzn, powstanie państw ... - Strona 266

books.google.pl/books?id=FY_u2_TUiFoC
Leszek Moczulski - 2007 - Podgląd

"A pragnąc okazać swe męstwo, ruszył z wojskiem w granice Antów i choć poniósł klęskę w pierwszym z nimi starciu, następnie energicznie sobie poczynał, i króla ich nazwiskiem Boz z jego synami i 70 naczelnikami nabił na krzyż ..."

W źródłach
Hermanaryk zyskał sławę dzielnego wojownika, który podporządkował Ostrogotom wiele okolicznych ludów. W rezultacie jego podbojów państwo Ostrogotów objęło swoim zasięgiem znaczną część dzisiejszej Ukrainy sięgając na północy Dniepru i Prypeci, na wschodzie dochodząc do Donu, na zachodzie do Dniestru, a na południu opierając się o Morze Czarne. Hermanaryk słynął nie tylko z męstwa, ale też z okrucieństwa i bezwzględności. Kiedy, na przykład, jeden z jego podległych wodzów wypowiedział mu swoje posłuszeństwo, król nakazał pojmać jego żonę i rozerwać ją końmi. Jednak ani jego odwaga, ani bezwzględność nie okazały się wystarczające dla powstrzymania wielkiego najazdu Hunów, którzy pod wodzą Balambera napadli na terytorium Ostrogotów. Ostrogoci próbowali jakiś czas stawiać najeźdźcom opór, ale ostatecznie zostali pokonani. Hermanaryk zmarł około roku 375. Według Ammiana Marcellinusa popełnił samobójstwo widząc, że nie jest w stanie ochronić swego ludu przed Hunami. Z kolei według Jordanesa zmarł w wieku 110 lat na skutek rany, jaką zadali mu pochodzący z tajemniczego plemienia Rosomonów (dosł. "Czerwoni") Sarus i Ammius za to, że kazał rozerwać końmi ich siostrę Sunildę. Po jego śmierci walkę z Hunami próbował kontynuować Withimir, ale poniósł klęskę.

opr. af na podst. Wikipedia i Google Books

Bibliografia

• [1] Mały słownik kultury dawnych Słowian. L. Leciejewicz (red.). Warszawa: Wiedza Powszechna, 1988, s. 44. ISBN 83-214-0499-5.
• Jordanes "De Getarum sive Gothorum origine et rebus gestis (Historia Gotów)"
• Jordanes - O pochodzeniu i czynach Gotów [w:] Edward Zwolski - Kasjodor i Jordanes. Historia gocka czyli Scytyjska Europa., Lublin 1984
• Ammianus Marcellinus, Dzieje rzymskie t. I-II, przeł., wstępem i przypisami opatrzył Ignacy Lewandowski, z serii: „Biblioteka Antyczna”, Prószyński i S-ka, Warszawa 2001-2002.
• Beowulf. Anglo-saksoński poemat epicki ułożony około roku 750 po Chrystusie, zachowany w jednym tylko rękopisie z roku około 1000, przeł. Mirosław Kropidłowski, przedmowa, drzewa genealogiczne oraz indeks imion i nazw geograficznych Maciej Kazula, Wydawnictwo „Armoryka”, Sandomierz 2006.
• Edda poetycka, ze staroislandzkiego przeł. i oprac. Apolonia Załuska-Strömberg, Ossolineum 1986.
• Bogusław Bednarek, Epos europejski, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2001.
• Andrzej M. Kempiński, Ilustrowany leksykon mitologii wikingów, Wydawnictwo KURPISZ, Poznań 2003.
• Jerzy Strzelczyk, Goci – rzeczywistość a legenda, PIW, Warszawa 1984. (zwł. rozdz. ostatni)
• Jordanes, O pochodzeniu i czynach Gotów, [w:] Edward Zwolski, Kasjodor i Jordanes. Historia gocka czyli Scytyjska Europa, Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1984.
• Herwig Wolfram, Historia Gotów, przeł. Renata Darda-Staab, Irena Dębek, Krystyna Berger, z serii: „Narody i Cywilizacje”, Dom Wydawniczy Bellona, Wydawnictwo MARABUT, Warszawa-Gdańsk 2003.